Ereğli Tarım Bilimleri Dergisi Son Sayı

Bu araştırma, 2017 ve 2018 yıllarında yürütülmüş olup, farklı soya (Glycine max L.) genotiplerinin verim, kalite ve bazı morfolojik özelliklerinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Denemeler, tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekerrürlü olarak kurulmuş; materyal olarak yedi hat (HAT I–VII) ile altı tescilli çeşit (Arısoy, Ataem-7, Çetinbey, Nova, SA-88 ve Umut 2002) kullanılmıştır. Ekimler 45 cm sıra arası mesafe ile altı sıralı olarak yapılmış, tüm genotiplerde aynı agronomik uygulamalar yürütülmüştür. Araştırmada tane verimi, protein oranı, yağ oranı, bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, bin tane ağırlığı, bitkide bakla sayısı ve çiçeklenme süresi gibi temel tarımsal ve teknolojik özellikler incelenmiştir. Yürütülen çalışmada, genotipler arasında çoğu özellik bakımından istatistiki olarak p<0.01 düzeyinde önemli farklılıklar belirlenmiş; elde edilen donuçlar değerlendirildiğinde; Tane verimi 292.2–397.3 kg da⁻¹ arasında değişmiş, en yüksek verim HAT I genotipinde elde edilmiştir. Protein oranı %36.4–%40.4 aralığında değişmiş, en yüksek değer Umut 2002 ve HAT VII genotiplerinde saptanmıştır. Yağ oranı %19.2–%22.0 arasında değişmiş olup, en yüksek değer HAT II genotipinde belirlenmiştir. Bitki boyu 99.9–118.1 cm, ilk bakla yüksekliği 5.7–8.2 cm, bin tane ağırlığı 115.8–157.5 g, bitkide bakla sayısı 24.2–32.5 adet ve çiçeklenme süresi 70.3–74.3 gün arasında değişmiştir. Sonuçlar, genotiplerin performanslarının iklim koşulları ve toprak özelliklerine bağlı olarak değiştiğini göstermiştir. Yüksek verim potansiyeli, dengeli yağ–protein oranı ve morfolojik kararlılığı ile HAT I, HAT II ve Ataem-7 genotipleri öne çıkmıştır. İklim değişikliği ve su kısıtının giderek arttığı günümüz koşullarında, erkenci ve orta erkenci genotiplerin tercih edilmesi, yalnızca verim değil; aynı zamanda kalite, adaptasyon ve sürdürülebilirlik.kriterlerinin birlikte değerlendirilmesi yönünde önemli bir strateji olarak ön plana çıkmaktadır.

Su bitkisel üretim çeşitliliğini ve verimi sınırlandıran en önemli faktördür. Yağışın yetersiz olduğu kurak ve yarı kurak alanlarda sulama imkânının çok sınırlı olması, maliyetinin yüksek olması ve tuzlanma gibi sorunlar ağaçlandırma çalışmalarını da sınırlandırmaktadır. İklim değişikliğiyle beraber yağışların daha da azalma eğiliminde olduğu bu alanlardaki bitki örtüsünden yoksun arazilerde çölleşme ve erozyon riski giderek artmaktadır. Bu alanlarda sürdürülebilir ve makul ağaçlandırma büyük ölçüde yağışlara bağlıdır. Yüzey akışına geçen yağışın toprak profilinde biriktirilmesi olan su hasadı, kurak alanlarda etkin bir şekilde kullanılmaktadır. Toprak yüzeyinin örtü malzemeleriyle kapatılması ise mevcut nemin korunmasında etkilidir. 2015-2019 yılları arasında yürütülen bu çalışmada Toros sediri (Cedrus libani) ile yapılan ağaçlandırma çalışmalarında mikro havza su hasadı tekniği olarak eş yükselti seddeler ve kaş seddeler uygulamalarının toprağın su muhafazasına etkileri incelenmiştir. Ayrıca alt konu olarak örtü malzemeleri uygulanmış ve plastik, taş, talaş, kontrol konuları denenmiştir. Deneme sonucunda en yüksek toprak nem içeriği 381.90 mm ile KŞSp ve 368.69 mm ile EYEp konularında tespit edilmiştir. örtü malzemelerinde ortalama toprak nemi kontrol konusunda 248.35 mm iken plastik, taş ve talaş konularında sorasıyla 375.30, 328.48 ve 294.59 mm düzeylerinde istatistiki olarak önemli farklılıklar tespit edilmiştir. Deneme sonunda bitki boyu eş yükselti ve kaş seddelerde sırasıyla 125 ve 99 cm olarak tespit edilmiş olup farklılık önemli bulunmuştur. Örtü malzemelerinde plastiğin kontrole nazaran bitki boyunda % 100 artış sağladığı görülmektedir. Bitki çapındaki ölçümler bitki boyuna benzer bulunmuştur. Çalışmanın sonuçları dikkate alındığında kurak ve yarı kurak bölgelerde ağaçlandırma çalışmalarında su hasadı uygulamalarına ilave olarak örtü malzemelerinin kullanılması önerilmektedir.

Bu çalışma, farklı giberellik asit (GA₃) konsantrasyonları, uygulama dozları ve uygulama tarihlerinin ayçiçeği (Helianthus annuus L.) bitkisinin temel morfolojik ve fenolojik özellikleri üzerindeki etkilerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Araştırmada bitki boyu, tabla çapı, döllenme oranı ve çiçeklenme süresi olmak üzere verimle ilişkili dört temel özellik incelenmiştir. Deneme, tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulmuş; altı farklı GA₃ konsantrasyonu (0, 45, 60, 75, 100 ve 200 mg L⁻¹), bitki başına üç uygulama dozu (5, 7.5, 10 mL bitki⁻¹) ve üç farklı uygulama zamanı (47, 50 ve 53. gün) değerlendirilmiştir. GA₃ çözeltileri distile su kullanılarak hazırlanmış ve uygulamalar püskürtme yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Elde edilen araştırma bulgularına göre GA₃ uygulamalarının bitki boyu üzerinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif etkiler oluşturduğu belirlenmiştir; özellikle 75–200 mg L⁻¹ konsantrasyon aralığında uygulanan GA3’ün bitkilerde belirgin boy artışına neden olduğu gözlenmiştir. Buna karşın, GA₃ uygulamalarının tabla çapı üzerinde azaltıcı bir etki gösterdiği, en yüksek değerin kontrol uygulamasından elde edildiği tespit edilmiştir. Döllenme oranı bakımından orta düzey GA₃ uygulamaları (45–75 mg L⁻¹) olumlu sonuçlar üretmiş; yüksek konsantrasyonlar ise döllenme oranını düşürmüştür. Çiçeklenme süeesi GA₃ uygulamalarıyla genel olarak kısalmış, özellikle 60–75 mg L⁻¹ düzeyleri erken çiçeklenmeyi teşvik etmiştir. Araştırma sonuçları, GA₃’nin ayçiçeğinde vejetatif gelişmeyi artırırken generatif özellikler üzerinde çift yönlü etkiler oluşturabileceğini göstermektedir. Optimum GA₃ seviyelerinin doğru doz ve zamanda uygulanması, verim parametrelerinin iyileştirilmesine katkı sağlayabilecektir. Bu çalışma, ayçiçeği yetiştiriciliğinde büyüme düzenleyicilerinin etkin kullanımına yönelik önemli bilimsel bilgiler sunmaktadır.

İklim değişikliğinin neden olduğu kuraklık, düzensiz yağış ve artan sıcaklıklar, tarımsal üretim üzerinde ciddi kısıtlamalar oluşturmaktadır. Türkiye’de, su kaynaklarının verimli kullanımı ve gıda güvenirliğini sağlamak ve kırsal kalkınmayı desteklemek için kuraklığa dayanıklı alternatif bitkilerin üretim sistemlerine dâhil edilmesi önemli bir zorunluluk haline gelmiştir. Crassulacean Asit Metabolizması (CAM) fotosentezi sayesinde su kullanım etkinliği yüksek olan dikenli incir (Opuntia ficus-indica L.), bu anlamda stratejik bir potansiyel sunmaktadır. Dikenli incir Türkiye’nin Ege ve Akdeniz bölgelerine adaptasyon sağlamış olup; yaş meyve, gıda, yem, erozyon kontrolü ve biyokütle üretimi gibi kullanım alanlarıyla ön plana çıkmaktadır. Türkiye’de üretim doğal popülasyonlarla sınırlı kalmış, modern tarım uygulamaları ve işleme altyapısı yeterince gelişmemiştir. Çeşit standardizasyonu eksikliği, hasat ve diken temizleme güçlükleri ile pazarlama yetersizlikleri, ekonomik değerlendirmeyi sınırlayan temel faktörlerdir. Buna karşın dikenli incir, düşük su gereksinimi, yüksek besin içeriği ve işlenebilirliği sayesinde sürdürülebilir tarım ve kırsal kalkınma açısından önemli bir fırsat sunmaktadır. Katma değerli ürün üretimi, markalaşma ve kooperatifleşme süreçlerinin desteklenmesi; çeşit ıslahı, mekanizasyon ve soğuk zincir altyapısının geliştirilmesi gerekmektedir. Dikenli incir yetiştiriciliği; bilimsel yöntem ve çok paydaşlı stratejilerle, katma değeri yüksek ürünlerin geliştirilmesi, su kaynaklarının etkin kullanımı ve yerel ekonomilerin güçlendirilmesi durumunda, sürdürülebilir tarıma önemli katkı sağlayabilecek potansiyele sahiptir. Bu çalışma, mevcut literatür, kaynak, veri ve kayıtlar ile Türkiye’de dikenli incir yetiştiriciliğinin mevcut durumunu, ekonomik önemini, karşılaşılan sorunları, çözüm önerilerini ve ortaya çıkan fırsatları değerlendirmektedir.

Herbisit safenerleri, kültür bitkilerini hedef olmayan herbisit kaynaklı fitotoksisiteden korumak amacıyla kullanılan kimyasal veya biyolojik bileşiklerdir. İlk örneklerinin 1970’li yıllarda geliştirilmesiyle birlikte, herbisit seçiciliğinin artırılmasına yönelik önemli bir araç olarak tarımsal üretimde yerini almıştır. Başlangıçta sınırlı sayıda tahıl türünde kullanılan safenerler, günümüzde mısır, buğday, arpa ve pirinç gibi temel ürünlerin yanı sıra ayçiçeği, kolza, soya ve pamuk gibi yağlı tohum bitkilerinde de uygulanmaktadır. Safenerlerin temel işlevi, bitkilerde herbisitlerin metabolik detoksifikasyonunu hızlandırarak toksik etkilerin azaltılmasını ve ürün toleransının artırılmasını sağlamaktır. Bu derleme çalışmada safenerlerin tarihsel gelişimi, kimyasal sınıflandırılması, fizyolojik ve moleküler etki mekanizmaları ile mikrobiyal etkileşimleri literatür verileri ışığında ele alınmıştır. Mevcut çalışmalar, safenerlerin başta glutatyon S-transferaz (GST) ve sitokrom P450 (CYP) enzim sistemleri olmak üzere çeşitli detoksifikasyon yollarını aktive ederek oksidatif stres yanıtlarını düzenlediğini ortaya koymaktadır. Ayrıca transkriptomik ve RNA-seq temelli araştırmalar, safener uygulamalarının stres toleransı ve metabolik adaptasyonla ilişkili çok sayıda genin ekspresyonunu etkilediğini göstermektedir. Son yıllarda mikrobiyal kökenli bileşikler ve biyoteknolojik yaklaşımlar, sentetik safenerlere alternatif olabilecek yeni stratejiler olarak dikkat çekmektedir. Bununla birlikte safenerlerin toprak mikrobiyal toplulukları üzerindeki etkileri, çevresel kalıcılıkları ve olası kalıntı dinamikleri halen sınırlı sayıda çalışmayla değerlendirilmiştir. Bu durum, safener kullanımının ekosistem güvenliği ve sürdürülebilir tarım uygulamaları açısından daha bütüncül bir bakış açısıyla ele alınması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Sonuç olarak safenerler, herbisit seçiciliğini artıran yardımcı bileşikler olmanın ötesinde, bitkilerin stres fizyolojisi ve detoksifikasyon süreçlerinin anlaşılmasında önemli bir araştırma alanı sunmaktadır.